Page 3 - Wyspiański spełnione dzieło / a vision realised

Odradzająca się technika A reviving technique

Geneza witrażu jest niejasna, a dojście do znanej The origins of stained-glass windows are unknown,
nam dziś formy mocno rozciągnięte w czasie. Histo- and it’s taken a very long time for them to reach the
rycy dopatrują się początków powstania tej tech- form known to us today. Historians perceive the
niki, choć należałoby raczej powiedzieć – inspiracji beginnings of this technique, although we prefer
– w bizantyńskich mozaikach. Istnieje teoria, we- to say inspiration, in Byzantine mosaics. Accord-
dług której rzemieślnicy podczas przygotowywania ing to one of the theories, craftsmen preparing
kamiennych elementów do mozaiki zainspirowali the stone elements for mosaics were inspired by
się transparentnością niektórych z nich i posta- the transparency of some of the pieces and de-
nowili je wykorzystać do wypełniania otworów cided to use them to fill openings providing ac-
doświetlających wnętrza mieszkalne. Elementy cess to daylight in house interiors. These compo-
te musiały mieć jakąś konstrukcję nośną, za co po- nents needed a load-bearing structure – initially,
czątkowo służyły: gips, metal czy drewno. Z czasem gypsum, metal or wood were used for this pur-
w tak montowanych świetlikach pojawiły się na- pose. Over time, such skylights started to include
wet kamienie półszlachetne czy plastry przepusz- semi-precious stones or plastrons of transparent
czających światło kamieni. Funkcja takich prze- stones. Thus, such glazing was both decorative
szkleń była więc z jednej strony użytkowa, z drugiej and functional.
dekoracyjna. In Europe, early stained-glass windows, framed in
W Europie pierwsze witraże, oprawiane już w ołów, lead, were made in the Middle Ages – in the 10th
stworzono w średniowieczu w X wieku w Reims century in Reims, France, and in Germany, which
we Francji, a także w Niemczech, skąd pochodzi houses the oldest documented fragment of a
najstarszy udokumentowany fragment witrażu z IX stained-glass window of the 9th century, the so-
wieku, tzw. Okrąg z Wissenburga. Wtedy też poja- called Circle of Weissenburg. At the time, stained-
wiła się dodatkowa funkcja witrażu – edukacyjna. glass works started to play an educational role as
Sprowadzała się ona do przekazywania scen testa- well. They presented the Testament to the illiterate
mentowych ukazanych na witrażach niepiśmien- faithful. Today, they could be compared to the stylis-
nym wiernym. Dziś porównalibyśmy je do stylistyki tics of modern comic books; at the time, they were
współczesnych komiksów, wtedy zyskały określenie referred to as the Bible of the poor – Biblia paupe-
biblii ubogich – Biblii pauperum. Szczególna popu- rum. The extraordinary popularity of stained glass
larność witrażu była również konsekwencją na- was also a consequence of the birth of Gothic. After
stania gotyku, którego wnętrza, po mrocznych the gloomy Roman shrines, interiors were flooded
romańskich świątyniach, zalało boskie światło ro- by the divine light of thousands of vibrant colours,
zedrganych tysiącami barw, olbrzymich witrażo- passing through the vast stained-glass windows.
wych okien. Sama architektura przestała też być The architecture itself was no longer merely prac-
wyłącznie praktyczna, wzbogacając się o rozbu- tical, enriched by an extensive iconographic plan,
dowany program ikonograficzny, wybrzmiewający expressed by various fields of art, applied inside ca-
w różnych dziedzinach sztuki aplikowanych we thedrals.
wnętrzach katedr. Through the ages, the stained-glass technique had its
Witrażownictwo na przestrzeni epok miało swe złote golden periods, such as the Middle Ages, and some-
okresy, jak średniowiecze, i czasy niemal całkowi- times was utterly forgotten, like in Renaissance or
tego zapomnienia, jak renesans czy barok. Przełom Baroque. The late 19th and early 20th centuries
XIX i XX wieku przyniósł warunki do eksploracji brought truly unique conditions for the exploration
i pogłębiania tej techniki, można by rzec, wyjątkowe. and development of this technique.

13